ស្របពេលទាហានថៃបន្តរាយបន្លាលួសរំលោភចូលដីខ្មែរនៅព្រំដែន អ្នកឃ្លាំមើលបានយល់ឃើញថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនគួរបន្តដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែនដោយទ្វេភាគីទៀតនោះទេ ហើយដល់ពេលត្រូវទៅពឹងពាក់ឱ្យមានពហុភាគីចូលរួមជួយដោះស្រាយ ទើបអាចដណ្ដើមមកវិញនូវទឹកដីដែលទាហានថៃចូលរាយបន្លាលួសរំលោភ។
អ្នកនាំពាក្យក្រុមប្រឹក្សាជាតិតស៊ូលោក គឹម សុខ បានប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីនៅថ្ងៃទី១៨ ខែកញ្ញាថា រដ្ឋាភិបាលគួរឈប់នៅស្ងៀមស្ងាត់ ហើយត្រូវចេញមកបកស្រាយឱ្យពលរដ្ឋឈប់មានមន្ទិលសង្ស័យ ចំពោះការអះអាងរបស់ក្រុមទាហានថៃ ដែលថាពួកគេកំពុងតែគ្រប់គ្រងទាំងស្រុងនៅតំបន់ព្រំដែនសំខាន់ៗ ដូចជានៅតំបន់មុំបី ប្រាសាទតាមាន់តូច ប្រាសាទតាមាន់ធំ និងកំពូលភ្នំទ្រព្យជាដើម បន្ទាប់ពីការប្រយុទ្ធដណ្ដើមគ្នាដ៏បង្ហូរឈាមក្នុងសង្គ្រាម៥ថ្ងៃពីថ្ងៃទី២៤ ដល់ថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា។
លោក គឹម សុខ បានបន្តថា ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាទទួលស្គាល់ថា តំបន់ទាំងនោះពិតជាធ្លាក់ទៅក្នុងការត្រួតត្រារបស់កងទ័ពថៃមែននោះ ដូច្នេះ គឺដល់ពេលដែលកម្ពុជាត្រូវក្លាហានស្នើទៅសហប្រធានកិច្ចប្រជុំសន្ដិភាពក្រុងប៉ារីស កោះប្រជុំឡើងវិញ ដើម្បីសុំឱ្យអង្គការសហប្រជាជាតិនិងប្រទេសបារាំងបញ្ជូនអ្នកជំនាញបច្ចេកទេសខាងកិច្ចការព្រំដែន ឱ្យមកជួយដោះស្រាយជាពហុភាគីជាមួយថៃ ហើយបញ្ហានៅសេសសល់ទៀត ត្រូវបន្តប្ដឹងទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ដើម្បីជម្រះសេចក្ដីចុងក្រោយ។
ពីព្រោះនៅលើយន្តការអន្តរជាតិ អ្នកជំនាញអន្តរជាតិ គេមិនផ្អែកលើការអះអាងរបស់ភាគីជម្លោះណាមួយទេ ក៏ប៉ុន្តែគេផ្អែកលើអនុសញ្ញា សន្ធិសញ្ញា ផែនទីឧបសម្ព័ន្ធភ្ជាប់ ហើយនិងច្បាប់អន្តរជាតិនានាដែលពាក់ព័ន្ធ ដើម្បីការពារភាគីរងគ្រោះហើយ។
— លោក គឹម សុខ
ការលើកឡើងពីអ្នកឃ្លាំមើលនេះ បានធ្វើឡើងស្របពេលទាហានថៃបន្តដើររាយបន្លាលួសនៅតាមបណ្ដោយព្រំដែនជាមួយកម្ពុជា បន្ទាប់ពីអះអាងថាពួកគេបានរាយបន្លាលួសព័ទ្ធយកតំបន់ព្រំដែនសំខាន់ៗ ទៅត្រួតត្រាទាំងស្រុង ដូចជានៅប្រាសាទតាមាន់តូច ប្រាសាទតាមាន់ធំ តំបន់មុំបី និងកំពូលភ្នំទ្រព្យជាដើម ដោយបានដោតទង់ជាតិថៃ ជីកធ្វើលេណដ្ឋានកងទ័ព បំពាក់កាមេរ៉ា និងការឈូសឆាយធ្វើផ្លូវចូលទៅកាន់តំបន់ទាំងនោះ។ មេទ័ពថៃថែមទាំងបញ្ជាក់ថា នៅពេលខាងមុខ ពលរដ្ឋខ្មែរដែលចង់ចេញចូលទៅកាន់តំបន់ព្រំដែនឬប្រាសាទទាំងនោះ ត្រូវតែមានលិខិតឆ្លងដែន។
ចំណែកប្រាសាទតាក្របី ទាហានថៃបានសារភាពថា ព្យាយាមចូលរាយបន្លាលួសព័ទ្ធយកទៅត្រួតត្រា ក្រោយពីមានបទឈប់បាញ់ ប៉ុន្តែដោយសារជាតំបន់ដែលនៅសេសសល់គ្រាប់មីនមិនទាន់ផ្ទុះពីសម័យសង្គ្រាមច្រើនពេក និងធ្លាប់មានទាហានថៃដើរជាន់ផ្ទុះនៅជិតប្រាសាទ ទើបធ្វើឱ្យទាហានថៃដកថយ និងកំពុងជំរុញឱ្យកងទ័ពកម្ពុជាចូលរួមដោះមីនទាំងនោះវិញ ដោយអះអាងថាជាទឹកដីរបស់ខ្លួន។
ក្រុមមន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំងបានលើកឡើងថា មូលហេតុដែលប្រាសាទនិងភ្នំរបស់ខ្មែរ ធ្លាក់ទៅក្នុងការត្រួតត្រារបស់ទាហានថៃនៅពេលនេះ ដោយសារតែរដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត យឺតយ៉ាវមិនព្រមដាក់ពាក្យប្ដឹងរឿងព្រំដែនជាមួយប្រទេសថៃទៅកាន់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (IJC) ឱ្យបានលឿនពីព្រោះទឹកដីទាំងនោះ ជារបស់ខ្មែរស្របតាមច្បាប់អន្តរជាតិ បើយោងទៅតាមអនុសញ្ញា និងសន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀមឆ្នាំ១៩០៤ និងឆ្នាំ១៩០៧ ដែលមានភ្ជាប់ផែនទីជាឧបសម្ព័ន្ធខ្នាត១លើ២០០ពាន់ ជាផែនទីទទួលស្គាល់ជាអន្តរជាតិ ខុសពីផែនទីខ្នាត១លើ៥០ពាន់របស់ប្រទេសថៃ ដែលគូសដោយឯកតោភាគី។
អតីតតំណាងរាស្ដ្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិលោក អ៊ុំ សំអាន បានលើកឡើងថា ប្រាសាទនិងភ្នំដែលទាហានថៃកំពុងត្រាតត្រា នឹងអាចក្លាយជាទឹកដីរបស់ខ្មែរវិញ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ពន្លឿនដាក់បណ្ដឹងទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ។ លោកបានបន្តថា ក្រៅពីតំបន់ទាំង៤ ដូចជាប្រាសាទតាមាន់តូច ប្រាសាទតាមាន់ធំ ប្រាសាទតាក្របី និងតំបន់មុំបី កម្ពុជាក៏គួរបញ្ចូលតំបន់មួយចំនួន ដូចជា ច្រកព្រំដែនអានសេះ ភ្នំទ្រព្យ និងជម្លោះនៅភូមិជោគជ័យ និងភូមិព្រៃចាន់ ឃុំអូរបីជាន់ ស្រុកអូរជ្រៅ ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ ប្ដឹងទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិដែរ។
នៅពេលឡើងទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ គឺគេមិនទទួលស្គាល់ផែនទីហ្នឹង (ផែនទីរបស់ថៃ) នោះទេ ដូច្នេះកម្ពុជានឹងឈ្នះក្ដីនៅតុលាការអន្តរជាតិ IJC។ ក៏ប៉ុន្តែអ្វីដែលយើងឃើញនៅពេលនេះ គឺរដ្ឋាភិបាលមិនទាន់បានដាក់ពាក្យប្ដឹងទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ICJ នៅឡើយទេ គ្រាន់តែជូនដំណឹងទៅ IJC ប៉ុណ្ណោះឯង។
— លោក អ៊ុំ សំអាន
វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនអាចសុំការបកស្រាយពីប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាលោក ប៉ែន បូណា បានទេនៅថ្ងៃទី១៨ ខែកញ្ញា។
ស្របពេលភាពមិនច្បាស់លាស់នៃការដាក់បណ្ដឹងទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត បានផ្ញើលិខិតទៅអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ រួមទាំងបណ្ដាលមេដឹកពិភពលោក ដើម្បីស្នើកិច្ចអន្តរាគមន៍ជាបន្ទាន់បង្គាប់ឱ្យថៃគោរពតាមបទឈប់បាញ់។ លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បានប្រាប់បណ្ដាមេដឹកនាំទាំងនោះថា យោធាថៃត្រៀមបណ្ដេញពលរដ្ឋរាប់រយគ្រួសារបន្ថែមចេញពីភូមិជោគជ័យ និងភូមិព្រៃចាន់ រួមទាំងការត្រៀមប្រើកម្លាំងចូលឈ្លានពានយកតំបន់១៧ផ្សេងទៀត ចាប់ពីខេត្តពោធិ៍សាត់ដល់ខេត្តកោះកុង។
មន្ត្រីបក្សប្រឆាំងបានលើកឡើងថា រដ្ឋាភិបាលគួរឈប់បន្តអត់ធ្មត់ ហើយបញ្ជាឱ្យកងទ័ព ទៅរារាំងទប់ស្កាត់ការឈ្លានពានពីកងទ័ពថៃ មកលើតំបន់ទាំង១៧នោះ បើពុំដូច្នេះទេ កម្ពុជានឹងត្រូវប្រឈមបាត់បង់ទឹកដីបន្ថែមទៀត៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។